Читать онлайн книгу "Skelliq"
Skelliq
Devid Almond
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Qeyri-adi süjet xəttinə və qəhrəmanlarına görə dünya uşaq ədəbiyyatının incilərindən sayılan bu əsəri oxuyub bitirdikdən sonra uzun müddət onun təsirindən çıxa bilməyəcəksiniz.
Devid Almond
Skelliq
Birinci fЙ™sil
Mən onu bazar günü, günorta vaxtı qarajda tapdım. Biz bura – Şahin küçəsinə bir gün əvvəl köçmüşdük. Qışın son günləri idi. Anam elə belə də deyirdi: “Köçməyimizlə yazın gəlişi bir olacaq”. Qarajda məndən başqa heç kim yox idi. Hamı doktor Ölümlü ilə birlikdə evdə, cumbulu qızın ətrafında vurnuxurdu. Həkimə bu adı mən qoymuşdum: ölü bət-bənizinə bənzər solğun üzü heç vaxt gülməzdi, əllərində isə qara ləkələr vardı. Mən onu bir neçə gün bundan qabaq evimizin qabağında, maşına əyləşib mühərriki işə salanda görmüşdüm. Əslində, adı doktor Sartüdür. Əlbəttə, onu üzünə “Ölümlü” deyə çağırmıram. Amma, məncə, belə soyad doktor Sartüyə daha çox yaraşır.
O, qaranlıqda, necə gəldi bir-birinin üstünə yığılmış dolab və bufetlərin arasında, toz-torpağın içinə sərilmişdi. Elə bil əsrlərlə burada atılıb qalıb. Üst-başı kirli idi, rəngi solmuş, bədəni sanki quruyub qaxaca dönmüşdü. Çox güman, ölü idi. Ancaq, sən demə, yamanca yanılıbmışam. Tezliklə həqiqəti öyrənəcəkdim: o, qeyri-adi, üstəlik, dünyada tayı-bərabəri olmayan bir adamdır!
Onu tapdığım yerə qaraj deməyimin səbəbi odur ki, daşınmaz əmlak üzrə agent mister Stoun da bu tikilini məhz belə adlandırır. Mənim fikrimcə isə bura daxma, ya zibillik, ya da ki yarımdağılmış anbardır. Stoun bizi bura bağın içi ilə gətirdi, yerində güclə duran qapını itələdi və cib fənəri ilə qaranlığa işıq saldı. Onun arxasınca biz də başımızı içəri soxduq.
– İndisə bura xəyali bir nəzər salın, – daşınmaz əmlak üzrə agent dedi. – Təsəvvürünüzə gətirin ki, hər yer təmizlənib, yeni qapılar qoyulub və dam təmir olunub! Nə görürsünüz? İkimaşınlıq əla qaraj!
Mister Stoun mЙ™nasД±zca hД±rД±ldamaДџД±na davam edЙ™rЙ™k ГјzГјnГј mЙ™nЙ™ Г§evirdi:
– Ay oğlan, bəlkə, özün üçün burada nəsə quraşdırasan? Oynamaq, dostlarınla əylənmək üçün xəlvəti bir yer. Nə deyirsən, necə fikirdir?
Üzümü çevirdim. Ümumiyyətlə, onunla danışmaq istəmirdim. Bütün yolboyu nə göstərirdisə, gərək xəyali nəzərdən keçirəydin. Hər şeyi olduğu kimi görmək yox, xeyli yaxşı təsəvvür etmək lazım idi. Biz evə baxdığımız müddət mən elə hey Erni Mayers – burada illərlə tək yaşamış qoca haqda fikirləşirdim. Öləndə heç kimin xəbəri olmayıb, bir həftədən sonra mətbəxdə, masanın altından tapıblar. Stoun xəyali nəzərlərimizi işə salmağı xahiş edəndə gözümün qabağına məhz bu səhnə gəlirdi. O hətta qonaq otağında da ətrafa xəyali nəzər salmağımızı istədi, çünki küncdə, taxta arakəsmənin arxasında köhnə, çatlamış unitaz var idi. Stoun izah etməyə başladı ki, Erni son illər artıq pilləkənlə qalxıb-düşə bilmədiyi və yalnız birinci mərtəbədə hərləndiyi üçün çarpayısını da bura gətiriblərmiş, unitazı da burada quraşdırıblarmış. Stoun bunları danışdıqca səsini yavaşıdır, tədricən pıçıltı ilə danışmağa başlayırdı, düşünürdü ki, mən eşitməsəm yaxşıdır. Mən isə onun sadəcə səsini kəsib susmasını istəyirdim. Bir də buradan tez çıxıb getmək, geri, evimizə qayıtmaq… Di gəl ki atamla anam ayrı fikirdə idilər. Onlar elə həyəcanlı, elə sevincli idilər ki, sanki bizi qarşıda möhtəşəm macəra gözləyir.
BelЙ™liklЙ™, valideynlЙ™rim bu evi aldД±lar. Onu yД±ДџД±ЕџdД±rmaДџa, tЙ™mizlЙ™mЙ™yЙ™, rЙ™nglЙ™mЙ™yЙ™ baЕџladД±lar. Sonra isЙ™ uЕџaq doДџuldu, vaxtД±ndan Й™vvЙ™l doДџuldu. VЙ™ssalam.
Д°kinci fЙ™sil
Mən qarajı bir azca tez, elə həmin bazar, yaxud səhəri də görə bilərdim.
Özümlə fənər götürüb içəriyə işıq saldım. Yola açılan, doqqaza tərəf aparan əsas qapı çoxdan yerindən çıxıb düşmüş, girişə böyük taxta parçaları vurulmuşdu. Arxada isə daha bir qapı var idi. Taxta çatılar tamamilə çürümüş, dam isə xeyli aşağı çökmüşdü. Hər yerə qalaqlanmış zir-zibilin arasından üstünə işıq düşən döşəmə çat-çat və deşilmiş vəziyyətdə idi. Əslində, köhnə-kürüş şeyləri təmizləmək üçün tutulmuş işçilərin qarajı da təmizləyəcəklərini düşünmüşdük. Amma bura göz gəzdirən fəhlələr hətta ən yüksək pul mükafatı müqabilində belə bu işə girişməyəcəklərini bildirdilər. Burada daha nə yox idi: köhnə komodlar, sınıq-salxaq çanaqlar, içi sementlə dolu torbalar, Nuh əyyamından qalma qapılar, nə vaxtsa yumşaq, indi isə çürümüş oturacaqları olan iri söykənəcəkli stullar… Divara vurulmuş qarmaqlardan iri kabel və ip yumaqları asılmışdı. Bağ şlanqı, borular, paslanmış mismarlarla dolu yeşiklər döşəməyə atılmışdı. Hər şey toz və hörümçək torunun içində idi. Bəzi yerlərdə qopub yerə düşmüş iri suvaq parçaları gözə dəyirdi. Divarların birində olduqca çirkli, üstəlik, qabağına çatlamış linoleum rulonu qoyulmuş pəncərə var idi. Kif və xarabalıq iyi baş çatladırdı. Sanki bu ağır yükə tab gətirməyib kərpiclər də ovxalanırdı. Adama elə gəlirdi ki, bu nəhəng tikili ayaq üstə dayanmaqdan yorulub və indicə yıxılıb yerlə bir olacaq. Bircə buldozer gətirib buranı təmizləmək qalacaq.
Küncün birində nəsə xışıldadı, digərində işıldadı, yoxa çıxdı. Ortaya yenidən dərin sakitlik çökdü.
MЙ™n kandarda dayanД±b qorxuma gГјc gЙ™lmЙ™k istЙ™yirdim.
Hətta artıq içəri ayaq basmağa hazır idim ki, birdən anamın səsi eşidildi:
– Maykl! Sən burda neynirsən?
O, evin arxa artД±rmasД±nda dayanmД±ЕџdД±.
– Axı səndən buranın təhlükəsiz olduğuna əmin olacağımıza qədər gözləməyi xahiş etmişdik.
MЙ™n geri Г§Й™kildlm.
– Səndən xahış etmişdik? Elə deyil?
– Etmişdiniz.
– Deməli, ora ayağın da dəyməyəcək! Anladın?
MЙ™n qapД±nД± itЙ™lЙ™dim vЙ™ o baДџlandД±. Amma bir cЙ™ftЙ™nin ГјstГјndЙ™ sallandД±ДџД±ndan, tЙ™bii ki, kip Г¶rtГјlmЙ™di.
– Danışdıq? – anam məni səslədi.
– Hə. Yaxşı. Danışdıq.
– Birdən xaraba qalmış bu qarajda üstünə nəsə düşər.
– Hə, oldu, anladım.
– Deməli, buradan uzaq gəzəcəksən. Danışdıq?
– Hə. Hə-hə-hə. Danışdıq.
Sonra mən “bağ” adlandırılan cəngəlliyə girdim, anam isə qızdırma içində yanan qızcığazın yanına getdi.
Üçüncü fəsil
Bağı da cəlbedici və gözəl bir guşəyə çevirmək lazım gələcəkdi. Bura skamyalar, masa və yelləncəklər qoyulacaq, bütöv divarların birinin üstünə boya ilə futbol qapıları çəkiləcəkdi. Hətta qurbağa və balıqların üzüşəcəyi süni göl də olacaqdı. Hələliksə bunların izi-tozu da görünmürdü. Bağda gicitkən, alaq otu, kolluq, kərpic qırıntıları, qənbər daşlarından başqa heç nə yox idi…
AyaДџД±mД± bir dЙ™fЙ™ hЙ™rlЙ™mЙ™klЙ™ yГјzlЙ™rcЙ™ zЙ™ncirotunun baЕџД±nД± qoparД±rdД±m.
Sonra anam mЙ™ni nahara sЙ™slЙ™di, mЙ™nsЙ™ qД±ЕџqД±rД±b elЙ™ burada, baДџda yeyЙ™cЙ™yimi bildirdim. O mЙ™nЙ™ buterbrod vЙ™ bir banka kola gЙ™tirdi.
– Daha bağışla, evdə it yiyəsini tanımır, heç birimizin də kefi yoxdur.
O mЙ™nim dirsЙ™yimЙ™ toxundu.
– İncimirsən ki, Maykl? Bizi başa düşürsən?
MЙ™n Г§iyinlЙ™rimi atdД±m.
– Başa düşürəm.
O, Й™llЙ™rimi sД±ДџallayД±b ah Г§Й™kdi:
– Tezliklə hər şey qaydasına düşəcək. Hər şey yaxşı olacaq.
Mən evin yanında yerə düzülmüş kərpiclərin üstündə əyləşdim. Buterbrodu yedim, koladan içdim. Birdən yadıma köhnə evimiz və dostlarım Liki ilə Kut düşdü. Yəqin, indi yuxarı çöllükdə top qovurlar. Bütün günü də qovacaqlar.
Sonra qapД±nД±n zЙ™nginin Г§alД±ndД±ДџД±nД± eЕџitdim. GЙ™lЙ™n doktor Г–lГјmlГј idi.
Mən kolanı içib qurtardım, bir az da oturdum və geri, qaraja yollandım. Cürətlənmək üçün xışıltılara qulaq verməyə vaxt yox idi. Fənəri yandırdım, dərindən nəfəs alıb barmaqlarımın ucunda içəri keçdim. Ayaqlarımın altından hər tərəfə naməlum qara məxluqlar qaçışdılar. Arxamda isə qapı hey cırıldayır və zarıyırdı, nəhayət, o, bircə cəftəsinin üstündə quruyub qaldı. Fənərin şüaları altında toz havada qaynaşırdı. Küncdə nəsə ahənglə, yorulmadan cırmaqlayırdı. Mən bir az irəlilədim, birdən alnıma qalın hörümçək toru yapışdı. Nuh əyyamından qalma mebelin, mətbəx dolablarının, bürmələnmiş xalça-palazın, boruların, yeşik və taxtaların arasında addım atmağa elə bir yer də yox idi. Elə hey əyilirdim ki, başım tirlərdən sallanan rezin şlanqlara, iplərə və lülələnmiş əsgər şinelinə dəyməsin. Başdan-ayağa hörümçək torunun içində idim. Beton döşəmə ayaqlarımın altında ovxalanırdı. Nəhəng bufetin qapısını aralayıb içəri işıq salanda milyonlarla taxta qurdunun dörd tərəfə qaçışdığını gördüm. Dərin daş vazanın içində isə hansısa xırda bir heyvanın skeletini seçə bildim. Görünür, ora yıxılıb ölmüşdü. Hər yer ölmüş peyin milçəkləri ilə dolu idi. Burada mən az qala əlli ildən qalma köhnə qəzet və jurnallar da tapmışdım.
Olduqca ehtiyatla irəliləyirdim. Ən çox qorxduğum o idi ki, indi hər şey başıma uçacaq. Tozdan boğazım acışır, burnum gicişirdi. Bilirdim ki, bir azdan məni axtarmağa başlayacaqlar, ona görə də buradan tez çıxmalıydım. Qarnıüstə alçaq, köhnə servantın üzərinə uzanıb uzaq divara qədər olan məsafəni işıqlandırdım və… onu gördüm.
Г–lГј!
O, divara söykənib oturmuşdu. Ayaqlarını qabağa uzatmışdı. Ətrafda hər şey kimi onu da toz və hörümçək toru basmışdı. Üzü solğun idi, saçlarına və çiyinlərinə ölü milçəklər səpələnmişdi. Fənərin şüası onun sifətində, qara kostyumunun üzərində oynayırdı.
– Sənə nə lazımdır? – o soruşdu.
Açıq gözləri düz mənə baxırdı.
Olduqca cД±rД±ltД±lД± bir sЙ™si vardД±, sanki sahibi uzun illЙ™rdir ondan istifadЙ™ etmirdi.
TЙ™krar soruЕџdu:
– Sənə nə lazımdır?
ГњrЙ™yim dЙ™licЙ™sinЙ™ Г§Д±rpД±nД±r, gumbuldayД±rdД±.
– De görüm, sənə nə lazımdır?
Bu vaxt mЙ™ni sЙ™slЙ™dilЙ™r:
– Maykl! Maykl!
DaldalД± gedЙ™rЙ™k, nЙ™lЙ™rЙ™sЙ™ iliЕџЙ™rЙ™k bayД±ra Г§Д±xdД±m.
QД±ЕџqД±ran atam idi, o artД±q ot basmД±Еџ cД±ДџД±rla mЙ™nЙ™ sarД± gЙ™lirdi.
– Axı biz sənə xəbərdarlıq etmişdik… – o başladı.
– Hə, hə. Əlbəttə.
Mən təlaşla üzərimdəki hörümçək torunu və tozu çırpıb cavab verdim. Çənəmdən sallanan hörümçəyi yerə atdım.
Atam mЙ™ni qucaqladД±:
– Axı sənə görə deyirik. Bura hələlik təhlükəlidir.
O, saçımdan sallanan peyin milçəyinin meyitini götürdü, sonra da qarajın divarına bir yumruq vurdu. Tikili titrədi.
– Görürsən? Sən heç nə baş verə biləcəyini təsəvvürünə gətirirsən?
QapД±ya yenidЙ™n yumruq iliЕџdirmЙ™sin deyЙ™ atamД±n Й™lindЙ™n yapД±ЕџdД±m.
– Xahiş edirəm, lazım deyil. Hər şeyi anladım.
O, çiyinlərimdən sıxdı və söz verdi ki, tezliklə hər şey yenidən qaydasına düşəcək.
– Üstünün toz-torpağını çırpmaq yadından çıxmasın, – atam güldü. – Bu kökdə ananın gözünə görünmə.
Dördüncü fəsil
Həmin gecə, demək olar ki, yatmadım. Mürgü məni aparan kimi onu görürdüm: qarajdan çıxır, yolla evə doğru gəlir.
O hətta otaqda da gözümə görünürdü. Düz çarpayının yanında, başdan-ayağa toz içində dayanıb. Üstü yenə ölü milçəklərlə doludur. Solğun sifəti də öz yerində.
– Sənə nə lazımdır? – o pıçıldayırdı. – De görüm, sənə nə lazımdır?
Özümün özümə acığım tuturdu, fikirləşirdim ki, sarsağın biriyəm. Niyə də yox? Axı, əslində, mən heç kimi görməmişəm. Heç şübhəsiz, gözümə görünüb.
Uzanıb baxışlarımı qaranlığa zilləmişdim, atamın xorultusuna qulaq asırdım. Bir də qızcığazın – balaca bacımın nəfəsini duymaq olardı. O, nəfəs alanda xoruldayır və fit çalırdı. Gecədən xeyli keçmiş təzəcə yuxuya getmişdim ki, uşağın ağlamasına oyandım. Anam əvvəlcə onu yedizdirməyə, ardınca isə sakitləşdirmək üçün layla çalmağa başladı. Sonra səssizlik çökdü, yenidən atamın xorultusu gəldi. İndi qızın səsini heç eşitmirdim.
Demək olar, səhər açılırdı. Mən yerimdən qalxıb barmaqlarımın ucunda onların otağına girdim.
Balaca çarpayı valideynlərim yatan divanın düz yanında idi. Anamla atam bir-birini möhkəm qucaqlayaraq yatırdılar.
Mən qızcığaza baxdım. Əlimi yorğanın altına saldım. Barmaqlarımın altında ürək döyünürdü – tez-tez. Uşağın sinəsi qalxıb-enir, qız xırıldayır və nıqqıldayırdı. O, od tutub yanırdı. Sümükləri elə nazik, özü elə xırda idi ki…
Birdən möhkəm gəyirdi. Çənəsindən boynuna qatı südlü selik axdı. Doğrudanmı bacım öləcək? O, təzə anadan olanda həkimlər qorxurdular ki, ölə bilər. Uzun müddət onu evə buraxmadılar. Hər tərəfdən borucuqlar və tellərlə sarılmış vəziyyətdə şüşə qutunun içində saxladılar. Biz isə kənarda dayanıb ona baxırdıq, gözlərimizi sanki akvariuma zilləmişdik.
MЙ™n yorДџanД± onun altД±na yД±ДџdД±m.
Sifəti ağappaq, saçları isə qapqaradır. Deyirlər ki, onun üçün dua etmək lazımdır, amma mən bilmirəm necə.
– Sən gəl tez sağal, – mən pıçıldadım.
Anam tЙ™rpЙ™nib oyandД±.
– Nədir, əzizim? – o, əlini uzatdı.
– Heç nə, – mızıldanıb gəldiyim kimi də gizlicə öz otağıma qayıtdım.
PЙ™ncЙ™rЙ™dЙ™n ot basmД±Еџ baДџa baxdД±m. QarajД±n damД±nda qaratoyuq oxuyurdu.
O isə servantın arxasında uzanıb. Saçları hörümçək toruna bürünüb.
AxД± Г¶lГј orada nЙ™ edir?
BeЕџinci fЙ™sil
QЙ™hvЙ™altД± zamanД± qarajД±n aqibЙ™ti ilЙ™ maraqlandД±m.
– Oranı nə vaxt təmizləyəcəklər?
Anam “hm” etdi, ah çəkdi və gözlərini tavana zillədi.
– Gərək bir adam tapaq, – atam cavab verdi. – Amma, oğlum, bu, hələlik vacib deyil. Sonranın işidir.
– Lap yaxşı, – mən razılaşdım.
Atam həmin gün evlə məşğul olmaq üçün yenə işdən icazə aldı. Anam da hansısa analizləri vermək üçün uşaqla birlikdə yenidən xəstəxanaya getməyə hazırlaşırdı.
– Bəlkə, mən də qalım? Sənə kömək edərəm, – atamdan soruşdum.
– Əla, – o sevindi. – Erninin unitazını zibilxanaya atarsan, yerini də qəşəngcə silib yuyarsan.
– Onda, yaxşısı budur, mən məktəbə gedim, – yeməyimi çantama qoyub aradan çıxdım.
***
Bura köçməzdən əvvəl valideynlərim soruşdular ki, məktəbi necə, dəyişmək istəyirəm, ya yox? Mən dəyişmək istəmədiyimi dedim. Əvvəlki kimi, Liki və Kutla birlikdə oxuyacam. Yol uzaqdır? Şəhərin bu başından o başına avtobusla getməliyəm? Boş şeydir!
Həmin səhər avtobusda gedərkən fikirləşirdim ki, bəlkə, elə belə yaxşıdır: götür-qoy etməyə də vaxt var. Amma nə qədər düşünürdümsə, heç nədən baş çıxara bilmirdim. İnsanlar minirdilər, düşürdülər. Qəzet oxuyur, dırnaqlarını gəmirir, pəncərədən baxır, xəyala dalırdılar. Adi insanlar idi. Onların üzlərindən nə düşündüklərini, həyatlarında nələr baş verdiyini oxumaq mümkün deyildi.
Mən ayağa qalxıb avtobusdakılara demək istəyirdim: “Qarajımızda qəribə bir adam uzanıb. Bir də bacım bərk xəstədir, özümsə ilk dəfədir yeni evimizdən məktəbə avtobusla gedirəm”.
Ancaq susurdum. Sadəcə insanların üzünə baxır, döngələrdə avtobusla birlikdə yırğalanırdım. Bilirdim ki, heç mənim üzümdən nəsə oxumaq mümkün deyil, hətta lap diqqətlə baxsan belə.
Budur, yenidən məktəbdəyəm… Mənim başıma o qədər iş gəlib, amma burada heç nə dəyişməyib. Rasputin, həmişəki kimi, tələb edirdi ki, biz ruhumuzu və səsimizi ibadətdə boşaldaq. Yeti bağırır və dəhlizin sol tərəfi ilə getməyimizi tələb edirdi. Qorilla Mitford isə yenə də onluq kəsri anlamadığımızı görüb pörtürdü. Miss Klars bizə İkar haqda dastanı danışanda gözləri yaşarırdı: Günəşə çox yaxınlaşanda yazığın qanadlarındakı mum əriyir və o, atası Dedalın gözləri qarşısında şappıltı ilə dənizə düşür. Liki ilə Kuta gəlincə, onlar da ənənəni pozmamışdılar: tənəffüs vaxtı, yeməkxanada futbol barədə ağızları köpüklənə-köpüklənə mübahisə edirdilər.
MЙ™ni isЙ™ bГјtГјn bunlar zЙ™rrЙ™ qЙ™dЙ™r dЙ™ maraqlandД±rmД±rdД±. Yeni evimiz olan sЙ™mtЙ™ baxД±rdД±m.
Bu vaxt ictimai əsaslarla tərbiyəçi işləyən missis Dando mənə yaxınlaşdı. O həm də valideynlərimin köhnə dostudur.
– İşlər necədir, Maykl?
– Qaydasındadır.
– Bəs balaca?
– O da qaydasındadır.
– Bu gün futbol oynamırsan?
BaЕџД±mД± buladД±m.
– Yaxşı, valideynlərinə salam söylə.
O, cibindən meyvəli saqqız çıxarıb mənə uzatdı. Adətən, meyvəli saqqızı təzə uşaqlar üçün cibində gəzdirir ki, onlar qüssələnməsinlər.
– Götür. Tanışlıqla, – o pıçıldadı və gizlicə mənə göz vurdu.
– Yox, – dedim, – çox sağ olun.
Bütün günü qarajda gördüklərimi kiməsə danışmaq istəyirdim. Amma heç kimə heç nə demədim. Özümü inandırdım ki, gözümə görünüb.
Heç şübhəsiz, gözümə görünüb.
AltД±ncД± fЙ™sil
Evdə, Erninin unitazının yerində hələ bərkiməmiş sementlə doldurulmuş dəlik görünürdü, taxta arakəsmə yoxa çıxmışdı. Köhnə qaz plitəsi də gözə dəymirdi, yerində boş kvadrat qaralırdı. Döşəmənin bəzi yerlərində hətta gölməçələr var idi, kəskin xlor iyi gəlirdi. Atam da başdan-ayağa suyun, çirkin içində idi, amma razı halda gülürdü. Məni bağa aparıb unitazın harada olduğunu göstərdi. İndi o, alaq otları və qanqalların arasında dururdu.
– Necə fikirləşirsən, yaxşı skamyadır? – atam razı halda dedi.
Plitə və taxtaları qarajın yanına aparmış, amma içəri yığmamışdı.
Sonra o mənə qəfil göz vurdu:
– Gəl gedək, gör nə tapmışam.
MЙ™ni dГјz qapД±nД±n aДџzД±na gЙ™tirdi.
– Burnunu tut, – o xəbərdarlıq etdi və əyilib qəzet bağlamasını açmağa başladı. – Hazırsan?
Orada quşlar var idi. Dörd quş.
– Onları buxarının arxasından tapmışam. Görünür, bacaya düşüblər, sonra da çıxa bilməyiblər.
Ağımtıl-boz tüklərindən üçünün göyərçin olduğunu ayırd etdim. Dördüncü də göyərçinə oxşayırdı, amma qara idi.
– Ən sonuncu bunu tapdım, hisin, tozun içindən.
– Bu da göyərçindir?
– Hə. Sadəcə uzun müddət bacadan üstünə zir-zibil tökülüb.
Atam Й™limdЙ™n tutdu:
– Əlini onlara vur, qorxma.
O, əlimi ölü quşun böyrünə sürtdü. Quş daş kimi möhkəm idi. Hətta lələkləri də daş kimi idi.
– Orada o qədər qalıblar ki, mumiyaya dönüblər.
– Lap daşa çevriliblər.
– Düzdür. Daşa.
Mətbəxə gələndə, ilk növbədə, əlimi yudum.
– Günün yaxşı keçdi? – atam soruşdu.
– Hə. Liki və Kut dedilər ki, bəlkə, bazar günü yanıma gəldilər.
– Gözəl. Deməli, avtobus məsələsini həll eləmisən?
MЙ™n baЕџД±mД± tЙ™rpЙ™tdim.
– O biri həftə, bəlkə, səni maşınla apardım. Əvvəlcə buranı bir qaydaya salaq.
– Yol rahatdır. Missis Dando balacanı soruşurdu.
– Ümid edirəm, hər şeyin yaxşı olduğunu dedin.
– Əlbəttə.
– Çox yaxşı. Özünə kola, çörək, pendir, bir sözlə, nə tapsan götür. Anan qayıdanda isə çay içərik.
O, yuxarД±, duЕџ almaДџa qalxdД±.
Mən otların arasından bağın o başına baxdım. Gözləyirdim ki, atamın aldığı duşun suyu borularda şırıldasın. Sonra rəfin üstündən fənəri götürüb qaraja yollandım. Əllərim əsirdi. Qarajın qapısının ağzında fənəri yandırdım. Dərindən nəfəs alıb içəri girdim. Yenə də hörümçək toru, yenə də toz, yenə də təlaş – sanki hər şey indi üstümə uçacaq… Küncdə nəsə eşələnir, cırmaqlayırdı. Mən zibilin və mebel qırıntılarının arası ilə irəliləyirdim, ürəyim az qala yerindən çıxacaqdı. Özümü sarsaq, kütbeyin, lunatik adlandırırdım. Axı o mənim gözümə görünüb, bir daha onu görməyəcəm.
Ancaq… gördüm!
Yeddinci fЙ™sil
Mən qarnıüstə ovulub tökülən bufetə uzandım, işıq saldım. Budur o. Heç yerindən tərpənməyib. Gözlərini açdı, dərhal da yumdu.
– Yenə sənsən, – o, titrək, xışıltılı səslə dedi.
– Sən burada neynirsən? – mən pıçıltı ilə soruşdum.
O ah Г§Й™kdi, sanki mЙ™n onu bezdirmiЕџdim.
– Heç nə, – o xışıldadı. – Heç nə, heç nə. Bir daha – heç nə.
Üzündə gəzən hörümçəyi iki barmağı ilə tutub ağzına soxdu.
– Tezliklə buranı təmizləməyə gələcəklər, – mən dedim. – Ümumiyyətlə, bura uça bilər.
O, yenidЙ™n ah Г§Й™kdi.
– Səndə aspirin var? – o birdən soruşdu.
– Aspirin? Həb?
– Nə isə, boş ver.
Üzünün dərisi qurumuşdu. Qara kostyumu əynində torba kimi sallanırdı, çünki sümüyün üstündə bədən yox idi.
ГњrЙ™yim Г§Д±rpД±nД±rdД±. Toz burun dЙ™liklЙ™rimi tutmuЕџ, boДџazД±ma dolmuЕџdu.
Dodağımı dişləyib durur, gözümü ondan çəkmirdim.
– Siz Erni Mayers deyilsiniz, düzdür? – ehtiyatla soruşdum.
– Kim? Öskürəndə içalatı ağzından bəri gələn, boğazını arıtlayanda hər tərəfi silkələyən qoca keçini deyirsən? Əlbəttə yox!
– Üzr istəyirəm, – mızıldandım.
– Sənə nə lazımdır?
– Heç nə.
– Bəs aspirinin var?
– Yox.
– Çox, çox minnətdaram.
– İndi siz neyləyəcəksiniz? – mən soruşdum. – Tezliklə buradan hər şeyi çıxaracaqlar, ya da bura uçub-dağılacaq. Bəs siz neylə…
– Heç nə. İtil burdan.
MЙ™n qulaq kЙ™sildim. DeyЙ™sЙ™n, mЙ™ni hЙ™lЙ™lik axtaran yox idi.
– Siz evə köçə bilərsiniz.
O güldü, hərçənd sir-sifətində bir şey dəyişmədi.
– Get, – o pıçıldadı.
Pencəyinin yaxasındakı ölü milçəyi götürüb ağzına ötürdü.
– Bəlkə, sizə nəsə gətirim? – soruşdum.
– Aspirin, – o xırıldadı.
– Bəs nəsə yemək istəyirsiniz?
– İyirmi yeddi və əlli üç.
– Nə?
– Heç nə. İtil burdan.
Mən daldalı bayıra çıxdım. Üstümdəki toru, tozu və ölü milçəkləri təmizlədim.
Atam hЙ™lЙ™ dЙ™ hamamda idi.
– Bura təzə köçən sənsən? – tanış olmayan səs eşidildi.
Tez arxaya Г§evrildim.
Hasarın arxasından baş göründü. Qız idi.
– Sənsən bura köçən?
– Hə.
– Mənim adım Minadır.
Gözümü ona bərəldib dillənmədim.
– Di? – o soruşdu.
– Nə di?
– Mən Minayam, bəs sən…
– Maykl.
– Lap yaxşı.
Onun baЕџД± hasarД±n arxasД±nda yoxa Г§Д±xdД±. AyaДџД±nД±n tappД±ltД±sД± eЕџidildi.
– Tanış olmağıma şadam, Maykl, – hasarın o üzündən səslənib qaçdı.
SЙ™kkizinci fЙ™sil
Atam hamamdan çıxanda dilxor oldu. Evdə nə çörək vardı, nə yumurta, nə də… Birdən ağlına bir fikir gəldi:
– Bildim! Gəl restorandan yemək sifariş edək.
Bu vaxt mənim də ağlıma gəldi ki, Çin restoranı lap yaxındadır, atam elə köçdüyümüz gün oranın menyusunu götürmüşdü.
– Anan gələnə yaxın sifariş edərik, – atam davam edirdi. – Ürəyin nə istəyir?
– İyirmi yeddi və əlli üç.
– Pah! Heç vərəqləmədin də! Gopçusan ha!
Ancaq o gülümsəyib “sifarişimi” yazdı.
– Deməli, belə: anana xüsusi çau meyn[1 - Çau meyn – ət və pörtlədilmiş tərəvəzdən ibarət Çin yeməyi. İsti-isti, çox vaxt əriştə ilə yeyilir.], sənə yaz kökəsi və şar sui[2 - Şar sui – ət və pörtlədilmiş tərəvəzdən ibarət Çin yeməyi. Düyü ilə yeyilir.], mənə göbələklə mal əti, cumbuluya isə xırçıldayan yosun və dəniz xərçəngindən peçenye. İstəməsə, özümüz yeyərik. Bezməyibsə, qoy elə ana südü əmsin.
O, çinlilərə zəng vurdu, sonra mənə pul verib sifarişin dalınca göndərdi. Qayıdanda anamla bacım artıq evdə idilər. Anam başıma hərlənməyə, məktəbə necə getdiyimi, işlərimin nə yerdə olduğunu soruşmağa başladı. Bu vaxt balaca düz onun çiyninə qusdu və anam əynini dəyişməyə getdi.
Atam nəinki özünə sifariş etdiyi göbələklə mal ətini, üstəlik, yosun və peçenyeni də mədəsinə ötürdü. Sonra tozdan mədəsində hər şeyin bir-birinə yapışdığını deyərək bir şüşə pivəni başına çəkdi. Boşqabımın düz yarısının dolu olduğunu görüb əlini uzatmaq istəyirdi ki, qoymadım.
– Kökələrsən, – dedim.
Anam gГјldГј:
– Bundan da kök?
– Ölürəm acından! Bütün günü burada sizin üçün işləmişəm.
O, balacanД±n Г§Й™nЙ™sini qД±dД±qlayД±b alnД±ndan Г¶pdГј:
– Ən çox da sənin üçün!
HЙ™lЙ™ dЙ™ boЕџqabД±mД± mГјmkГјn tЙ™cavГјzdЙ™n qorumaqda idim.
– Sən gonbulsan, bax, qarnın çıxıb!
O, köynəyini qaldırıb qarnındakı qatları çimdiklədi.
– Görürsən?! – anam dedi.
O, sakitcЙ™ bizЙ™ baxД±b barmaДџД±nД± boЕџqabД±mД±n qД±raДџД±ndakД± sousa batД±rdД±.
– Tanrıların yeməyi! – o ah çəkdi. – Nə isə, hələlik gözümün qurdunu öldürdüm. Hamıya təşəkkürlər!
Sonra o, soyuducuya tЙ™rЙ™f gedib oradan daha bir ЕџГјЕџЙ™ pivЙ™ vЙ™ pendir Г§Д±xartdД±.
Mənsə 27 və 53-dən nə qalmışdısa plastik qutuya doldurdum və küçədəki zibil qabının içində gizlətdim.
Doqquzuncu fЙ™sil
Həmin axşam mən yenə Minanı gördüm. Atamla evin qarşısındakı bağçada, qanqal və zəncirotunun arasında dayanmışdıq. O, tezliklə buranın necə qəşəng olacağı barədə danışırdı: güllər, kollar, ağaclar, pəncərənin altında isə oyma skamya. Elə bu vaxt Minanı gördüm.
O, kГјГ§Й™nin bizim evimiz olan tЙ™rЙ™findЙ™, aДџaclarД±n birinin baЕџД±nda oturmuЕџdu. ЖЏlindЙ™ kitab vЙ™ qЙ™lЙ™m vardД±; hiss olunurdu ki, budaДџД±n ГјstГјndЙ™ Г¶zГјnЙ™ rahat yer tapД±b. QЙ™lЙ™min ucunu aДџzД±na aparmД±ЕџdД±, yarpaqlarД±n arasД±ndan sЙ™maya baxД±rdД±.
– Görəsən, bu kimdir? – atam maraqlandı.
– Onun adı Minadır.
– Aydındır.
Mina, çox güman, bizim ona baxdığımızı gördü, amma özünü o yerə qoymadı.
Atam evЙ™, sementin bЙ™rkiyib-bЙ™rkimЙ™diyini yoxlamaДџa getdi.
MЙ™nsЙ™ kГјГ§Й™yЙ™ Г§Д±xdД±m, Mina oturan aДџacД±n altД±nda dayanД±b ona baxdД±m.
– Sən orda neynirsən?
– Ay sarsaq! Ürkütdün. Hamınız beləsiniz.
– Kimi ürkütdüm?
– Qaratoyuğu.
O, kitab və qələmi dişlərinin arasında sıxaraq budaqdan sallandı və bağa hoppandı. Qamətini düzəltdi, sonra isə uzun-uzadı və diqqətlə mənə baxdı. Boyu balaca, saçları kömür kimi qapqara, baxışları isə kəskin idi… Sanki adamın ürəyindəkiləri dəqiqliklə oxuyurdu.
– Yaxşı, eybi yoxdur. Gələn dəfə yekunlaşdıraram.
O, barmağı ilə damı göstərdi. Orada, damın lap başında qaratoyuq oturub fit çalır, quyruğunu oynadırdı.
– Onlarda bu, siqnaldır. Qohum-əqrəbasını təhlükədən xəbərdar edir. Təhlükə isə sənsən.
O, başı ilə ağacı göstərdi.
– Mən oturduğum budağın ucunda yuva var. İçində də üç bala. Amma nəbadə ora çıxasan.
O, hasara Г§Д±xdД±, ГјzГј mЙ™nЙ™ tЙ™rЙ™f oturub ayaqlarД±nД± salladД±:
– Mən burada yaşayıram. Yeddi nömrəli evdə. Səninsə, deməli, balaca bacın var?
– Hə.
– Adı nədir?
– Hələ fikirləşməmişik.
Dili ilə qeyri-müəyyən səs çıxarıb gözlərini səmaya dikdi.
Sonra kitabı açdı:
– Bura bax.
Quş şəkillərini göstərdi. Onlar qələmlə çəkilmişdi, bəziləri mavi, yaşıl və qırmızı boyalarla rənglənmişdi.
– Bax, qaratoyuq budur. Onları tez-tez görmək olar, çox qəşəngdirlər. Bu, sərçədir, bu da arıquşu. Bunlarsa qar quşları. Buna bax, bu, payızbülbülüdür, keçən cümə axşamı pəncərədən içəri girmişdi. – O, albomu çırpıb örtdü. – Bəs sən quşları sevirsən? – o mənə acıqla baxırdı, sanki nədəsə günahkar idim.
– Bilmirəm.
– Tanış mənzərədir. Bəs şəkil çəkməyi?
– Hərdənbir.
– Şəkil çəkəndə istər-istəməz dünyaya daha diqqətlə baxırsan. Bu onu olduğu kimi görməyə kömək edir. Bunu bilirsən?
Susdum.
– Qaratoyuq nə rəngdədir? – o soruşdu.
– Qara.
– Olduqca tanış cavab.
O, ayaqlarД±nД± Г¶z baДџlarД± tЙ™rЙ™fЙ™ Г§evirdi:
– Nə isə, hələlik. Gələn görüşlərədək. Mən, mümkünsə, sənin bacını görmək istərdim.
Onuncu fЙ™sil
Var qüvvəmlə yatmamağa çalışırdım, di gəl ki gözlərim yumulurdu. Uzanmağa macal tapmamış yuxu məni apardı. Yuxuda gördüm ki, bizim cumbulu Minagilin bağındakı yuvadadır. Qaratoyuqlar ona milçək və hörümçək yedizdirir, o, tədricən möhkəmlənib cana gəlir və pırıldayıb yuvadan uçur, göylərə qalxır, ağacların başı üzərindən, damların üstündən uçub qarajımızın başına qonur. Mina yaxınlıqdakı hasarın üstündə oturub. O, balacanın şəklini çəkməyə başlayır, mən yaxınlaşanda isə deyir: “Çıx get. Sən təhlükəsən!”
Bu vaxt qonЕџu otaqda qД±z hЙ™qiqЙ™tЙ™n aДџladД± vЙ™ mЙ™n oyandД±m.
Anam ona layla çalır, balaca isə ciyildəyir və zıqqıldayırdı. Pəncərənin o tayında quşlar civildəşirdi. Anam, nəhayət, uşağı yedizdirdikdən və o sakitləşdikdən sonra mən yerimdən qalxdım, fənəri götürdüm, əlimə keçəni tələsik əynimə keçirdib gizlicə valideynlərimin otağından adladım, əvvəlcə hamama girib aspirin götürdüm, sonra aşağı düşüb arxa qapıdan küçəyə çıxdım.
İçində yemək olan qablar gizlətdiyim yerdə, zibil yeşiyinin içində idi. Düzdür, üstlərinə köhnə qəzet və bir qucaq alaq otu tökmüşdülər, qutular çevrilmiş və sous, demək olar ki, axmışdı. Qapağın birini araladım. Qırmızı şar sui yapışqan kimi olmuş və donmuşdu. Mən nəmlənmiş kökələri də həmin qaba boşaldıb qaraj tərəfə yollandım.
– Səfeh, – özümü danlayırdım. – Gör bir nələr uydurmusan!
Qarajın başında sarı dimdiyini geniş açaraq qaratoyuq oxuyurdu. Şəfəqin ilk şüalarında onun qara lələkləri qızılı və göy rəngə çalırdı.
Mən fənəri yandırdım, dərindən nəfəs alıb içəri keçdim.
O dəqiqə künclərdə yenə nəsə xışıldayıb qaçmağa başladı. Kiminsə pəncələri düz ayağımın üstündən addımladı, bu vaxt az qaldı əlimdəkiləri yerə salım. Bufetə çatıb uzaq divara qədər olan məsafəni işıqlandırdım.
– Yenə sənsən? – o, xışıltılı səslə dilləndi. – Elə bildim getmisən.
– Sizə bəzi şeylər gətirmişəm.
O, gözlərini açdı.
– Aspirin, – izah etdim. – Bir də iyirmi yeddi və əlli üç. Yaz kökəsi və donuz ətindən şar sui.
– Sən göründüyün qədər də səfeh deyilsən… .
Mən bufetin üstündən əyilib plastik qutunu ona uzatdım. O, qutunu götürəndə əlləri əsməyə başladı, mən yeməyi geri çəkəsi oldum.
– Gücüm yoxdur, – yenə xışıltılı səslə dedi.
Birtəhər bufetin o tərəfinə keçdim. Çöməlib oturdum. Ağzıaçıq qutunu ona yaxın uzadıb yeməyin üstünə işıq saldım. O, barmağını ora soxdu, yaladı və zarıldadı. Barmağını yenidən yeməyə soxdu və sousun içində olan paxla zoğunu dartıb çıxartdı. Dilini uzadıb barmağının ucundakını onun üstünə qoydu və ağzını marçıldatdı. Sonra o bu üsulla ət tikələrini, göbələkləri tutub ağzına atmağa başladı. Qırmızı sous dodaqlarından çənəsinə, oradan da qara pencəyinin üstünə axırdı.
– A-a, – o zarıyırdı. – O-o-o…
YЙ™qin, mЙ™hЙ™bbЙ™tdЙ™n belЙ™ zarД±yД±rlar. Yaxud da ki aДџrД±dan. BЙ™lkЙ™, hЙ™m ondan, hЙ™m dЙ™ bundan. MЙ™n qutunu daha yaxД±na uzatdД±m.
O elə hey barmağını ora soxur, yalayır, sorur, ağzını marçıldadır və zarıyırdı.
SorduДџu barmaqlarД± sosiska kimi ЕџiЕџmiЕџdi.
– Aspirini bura qoy.
Mən sousun içinə iki həb qoydum. O, dərhal onları götürüb uddu.
O saat da gЙ™yirmЙ™yЙ™ baЕџladД±. ЖЏllЙ™ri aЕџaДџД±, dizlЙ™rinЙ™ tЙ™rЙ™f uzandД±. BaЕџД± tappД±ltД± ilЙ™ arxaya dГјЕџdГј.
– İyirmi yeddi və əlli üç, – o pıçıldadı. – Tanrıların yeməyi.
Mən qutunu yerə qoyub onun üzünə işıq saldım. Solmuş sifəti qırışmışdı, çat-çat di. Çənəsindən bir neçə nazik, rəngsiz tük çıxmışdı. Laxtalanmış qanı xatırladan sous dodaqlarında quruyub qalmışdı. Ondan toz, köhnə paltar və kəskin tər iyi gəlirdi.
– Baxıb doydun? – o xışıldadı.
– Siz hardan peyda olmusuz?
– Heç yerdən.
– Tezliklə buranı təmizləyəcəklər. Onda siz neyləyəcəksiniz?
– Heç nə.
– Siz neylə…
– Heç nə, heç nə. Bir daha – heç nə.
Yenə gözlərini yumdu.
– Aspirini burda qoy.
Mən qapağı açdım, dərman şüşəsini yerə qoydum. Yerdə bərk kürəciklər var idi. Birini götürdüm, işıq saldım. Xəz və dəri ilə örtülmüş xırda sümüklər idi.
– Nə baxırsan?
KГјrЙ™ciklЙ™ri yerЙ™ atdД±m.
– Elə-belə.
QaratoyuДџun sЙ™si getdikcЙ™ daha bЙ™rk gЙ™lirdi.
– Bacıma baxmaq üçün həkim gəlir. İstəyirsiniz bura gətirim?
– Həkim-zad lazım deyil. Heç kim lazım deyil.
– Siz kimsiniz?
– Heç kim.
– Sizə necəsə kömək edə bilərəm?
– Yox.
– Bacım çox xəstədir. Hələ lap südəmərdir.
– Körpələr! Əmziklər, fırtıq, göz yaşları, selik.
Mən ah çəkdim. Söhbətimiz dalana dirənmişdi.
– Mənim adım Maykldır. Sizə yenə nəsə gətirim?
– Heç nə. İyirmi yeddi və əlli üç.
O, yenə gəyirdi. Ağzı qoxuyurdu. Özü də bu təkcə Çin yeməyinin yox, daim qidalandığı leşlərin, milçəklərin, hörümçəklərin qoxusu idi… Birdən onun boğazında nəsə quruldadı, o, böyrüüstə əyildi, sanki indicə qusacaqdı. Yıxılmasın deyə onu tutdum. Belində nəsə əyrilik, sanki möhkəm bir şey var idi. O çox bərk gəyirdi. Çalışırdım nəfəs almayım, çünki qoxu dözülməz idi. Amma əlimi belində gəzdirib o biri tərəfdə də nəyinsə qabardığını hiss etdim. Elə bil pencəyin altında daha bir cüt qatlanmış əl vardı. Lakin onlar elastik idi, mənə elə gəldi ki, indicə açılıb düzələcəklər.
Xoşbəxtlikdən o qusmadı. Yenidən arxaya çəkildi və mən divara rahat söykənə bilsin deyə əlimi çəkdim.
– Sən kimsən? – soruşdum.
QaratoyuДџun sЙ™si lap bЙ™rkdЙ™n gЙ™lirdi.
– Heç kimə demərəm, söz verirəm.
O, Й™lini qaldД±rdД±, mЙ™n fЙ™nЙ™rin iЕџД±ДџД±nda diqqЙ™tlЙ™ ona baxmaДџa baЕџladД±.
– Mən kiməm? Demək olar ki, heç kim. Ancaq daha çox Artram, – o, səssiz güldü. – Artr İt. Artrit. O, sümükləri məhv edir. Əvvəlcə səni daşa döndərir, sonra isə daşı toza.
MЙ™n onun Й™llЙ™rinin ЕџiЕџmiЕџ barmaqlarД±na toxundum.
– Bəs belinizdəki nədir?
– Pencək, bir az mən, qalanı isə artrit.
Mən yenidən belindəkinə toxunmaq üçün əlimi uzatdım.
– Heç cəhd eləmə, – o, xışıltılı səslə dedi. – Bir işə yarayan deyil.
AyaДџa qalxdД±m.
– Mən gedim. Çalışacam ki, onların buranı təmizləməsini ləngidim. Sizə yenə yemək gətirəcəm. Doktor Ölümlünü isə gətirməyəcəm.
O, dodaqlarД±nД± yalayД±b:
– İyirmi yeddi və əlli üç, – dedi və təkrarladı. – İyirmi yeddi və əlli üç.
Mən əlimlə ordan-burdan tutaraq küçəyə çıxdım. Qaratoyuq səs-küylə qanad çalıb qonşu bağa uçdu. Barmağımın ucunda evə girib qızcığazın çarpayısının yanında bir dəqiqəlik ayaq saxladım. Əlimi yorğanın altına saldım. Qızcığazın xırıltılı-boğuq nəfəsini hiss etdim. Balaca necə də yumşaq və istidir, sümükləri isə lap kövrəkdir.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/devid-almond/skelliq-68289838/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
notes
1
Çau meyn – ət və pörtlədilmiş tərəvəzdən ibarət Çin yeməyi. İsti-isti, çox vaxt əriştə ilə yeyilir.
2
Şar sui – ət və pörtlədilmiş tərəvəzdən ibarət Çin yeməyi. Düyü ilə yeyilir.
Если текст книги отсутствует, перейдите по ссылке
Возможные причины отсутствия книги:
1. Книга снята с продаж по просьбе правообладателя
2. Книга ещё не поступила в продажу и пока недоступна для чтения